कढ़ाई पैटर्न में नकारात्मक स्थान तकनीकों को कैसे निपुणता करें

कढ़ाई में नकारात्मक स्थान को समझना: आपकी पैटर्न के लिए एक खेल-परिवर्तक

नकारात्मकं स्थानं केवलं प्रवृत्तिः एव नास्ति-कढ़ाईजगति *खेल-परिवर्तकम्* अस्ति। नकारात्मकस्थानस्य पृष्ठतः विचारः सरलः तथापि शक्तिशाली अस्ति: इदं भवतः डिजाइनस्य विषयस्य परितः रिक्तस्थानं च अस्ति। यदा रणनीतिकरूपेण उपयुज्यते तदा सः प्रहारकविपरीततां निर्मातुम्, आयामं योजयितुं, भवतः डिजाइनं श्वसितुं च शक्नोति । भवतः कलाकृतेः कृते श्वसनकक्षः इव चिन्तयतु। अत्यधिकं अव्यवस्था ? इदं स्फुरत्करम् अस्ति। परन्तु नकारात्मकस्थानस्य समीचीनमात्रायाः सह, डिजाइनः *पॉप्*।

यथा, प्रसिद्धस्य कृषकयुमिको हिगुची इत्यस्य कार्यं पश्यन्तु । तस्याः डिजाइनं प्रायः असिद्धपटस्य विशालविस्तारैः परितः सुकुमारप्रतिमानं दर्शयति, यत् दृश्यसन्तुलनं सृजति यत् सिलेखान् अधिकं अभिप्रायपूर्णं दृश्यते एषः दृष्टिकोणः केवलं सौन्दर्य-आकर्षणं न योजयति अपितु दर्शकं शिल्प-प्रमाणस्य विषये एव ध्यानं ददाति | कशीदाकारे, नकारात्मकं स्थानं भवतः कौशलस्य प्रदर्शनार्थं साधनम् अस्ति-न केवलं सूत्रेण कैनवासं पूरयितुं।

कशीदाकारे नकारात्मकं स्थानं किमर्थं महत्त्वपूर्णम् अस्ति ।

नकारात्मकं स्थानं संतुलनस्य निर्माणे सहायकं भवति। तद्विना भवतः डिजाइनः अतिसङ्ख्यायुक्तः भवितुम् अर्हति तथा च सूक्ष्म-लालानस्य अभावः भवितुम् अर्हति यत् कशीदाकारं विशिष्टं करोति । यथा, यदि भवान् पुष्पप्रतिमानस्य कार्यं करोति तर्हि पंखुलानां मध्ये स्थानं त्यक्त्वा प्रत्येकं पुष्पं अधिकं जीवनं प्रतीयते । इदं केवलं रिक्तस्थानं परिहरितुं न भवति-इदं * intention* इत्यस्य निर्माणस्य विषयः अस्ति तथा च प्रत्येकं सिलेखनं सुनिश्चितं करोति।

भवतः कार्यस्य कियत् नकारात्मकं स्थानं परिवर्तयति।

नकारात्मकं स्थानं कथं कार्यं करोति इति अवगत्य, भवान् स्वस्य डिजाइनस्य *नवीनदृष्टिकोणं* प्राप्नोति । प्रसिद्धस्य 'empty thread' इति तकनीकस्य उदाहरणं गृह्यताम्, यत्र वस्त्रस्य बृहत् खण्डाः न्यूनतमप्रभावं सृज्यन्ते । एषा तकनीकः कथां कथयितुं नकारात्मकस्थानस्य शक्तिं सम्पूर्णतया अवलम्बते। तथा च अनुमानं कुरुत किम् ? प्रायः दर्शकं परिकल्पनस्य सरलतायाः, लालिततायाः च सह मोहितं त्यजति । न्यूनतमवादः न हरति-एतत् खण्डस्य समग्रं परिष्कारं वर्धयति।

अतिरिक्तरूपेण, दृश्यकलायां अध्ययनेन ज्ञातं यत् नकारात्मकस्थानस्य उपयोगेन डिजाइनाः प्रायः अधिकव्यावसायिकरूपेण दृग्गतरूपेण च आकर्षकरूपेण गृह्यन्ते। 'डिजाइन-सिद्धान्तयोः पत्रिकायां प्रकाशितस्य अध्ययनस्य अनुसारं,' दर्शकाः स्पष्टनकारात्मकं स्थानं सह डिजाइनं अन्वेष्टुं प्रवृत्ताः भवन्ति, तेषां संतुलनस्य समरूपतायाश्च कारणेन सौंदर्यरूपेण प्रसन्नता अधिका सौंदर्यरूपेण आनन्ददायिनी भवति इदं अन्वेषणं पुष्टिं करोति यत् नकारात्मकं स्थानं केवलं कलात्मकं विकल्पं न भवति-तत् भवतः कशीदाकारं उत्कृष्टं कर्तुं एकं महत्त्वपूर्णं तत्त्वं अस्ति।

नकारात्मकस्थानस्य भूमिकातः प्रमुखाः टेकअवेः

समापनार्थं, नकारात्मकं स्थानं निपुणता केवलं शैलीगतः निर्णयः नास्ति-इदं *रणनीतिक-चरणम्* अस्ति यत् भवतः कशीदाकारं पृथक् स्थापयितुं शक्नोति। श्वसितुम्, यत्र महत्त्वपूर्णं तत्र ध्यानं केन्द्रीकृत्य, दृश्यगहनतां योजयित्वा, भवन्तः डिजाइनं निर्मास्यन्ति ये केवलं कैनवासं न पूरयन्ति-ते ध्यानम् आज्ञापयन्ति इति डिजाइनं सृजन्ति। नकारात्मकं स्थानं भवतः सर्वोत्तमः मित्रः अस्ति यदा भवतः तकनीकस्य परिष्कारं कृत्वा भवतः कार्यं व्यावसायिकस्तरं प्रति उन्नतीकरणं च भवति। अतः, अग्रिमे समये भवन्तः सिञ्चन्ति, भवन्तः *अस्पर्शयुक्तस्य* स्थानस्य विषये चिन्तयन्तु। भवतः कृतिस्य कृते एतत् लुप्तं घटकं भवितुम् अर्हति।

3

ठीक, आवाम् कशीदाकार में नकारात्मक स्थान का *नक-ग्रीटी* में गोताखो रखें! अतः, भवन्तः जानन्ति यत् इदानीं किम् अस्ति, परन्तु भवन्तः वास्तवतः कथं तत् स्वस्य डिजाइन-मध्ये समावेशयन्ति? सरलम्‌। भवतः डिजाइनस्य सर्वोत्तममित्ररूपेण नकारात्मकं स्थानं चिन्तयित्वा आरभत-न केवलं पृष्ठभूमिः, अपितु भवतः समग्रं खण्डं आकारयितुं साधनम्। अत्र केचन व्यावसायिकाः युक्तयः सन्ति येन वास्तवतः तस्मात् अधिकतमं लाभः प्राप्यते।

धागा रंगों के साथ खेलें .

प्रथमा युक्तिः सर्वं विपरीततायाः विषयः अस्ति। थ्रेड् रङ्गस्य उपयोगं कुर्वन्तु ये परितः अन्तरिक्षं *पॉप्* कुर्वन्ति । नकारात्मकं स्थानं भवतः रिक्त-कैनवास-रूपेण चिन्तयन्तु, तथा च सम्यक् वर्ण-सूत्रं भवतः ब्रश-रूपेण। पृष्ठभूमिं विरुद्धं सिलिततत्त्वानां विपरीतसूत्रवर्णानां चयनं कृत्वा, भवान् स्वस्य खण्डस्य गभीरताम् आयामतां च वर्धयितुं शक्नोति । नाटकीयं प्रभावं सृजितुं इच्छति वा ? पृष्ठभूमिवस्त्रं अस्पृष्टं त्यक्त्वा स्वस्य डिजाइनस्य कृते कृष्णसूत्रस्य उपयोगं कुर्वन्तु। एतेन सूत्रकार्यं विशिष्टं भवति तथा च भवतः डिजाइनः प्रायः वस्त्रात् कूर्दति ।

यथा, यदि भवान् प्रकृति-प्रेरित-डिजाइन-मध्ये कार्यं करोति तर्हि भवान् तत्त्वानां मध्ये क्षेत्रेषु वस्त्रं नग्नं त्यक्त्वा पत्र-पुष्पाणां कृते जीवन्तं हरित-सूत्रं चयनं कर्तुं शक्नोति एतेन एकं नवीनं, श्वसनीयं डिजाइनं सृज्यते यत् जीवितं अनुभवति। इदं सर्वं *अन्तरिक्षस्य* सन्तुलनस्य विषयः अस्ति अतः इदं गुरुं न अनुभूयते।

रणनीतिक रूप से अन्तराल का प्रयोग करें

भवतः डिजाइनमध्ये *gaps* त्यक्तुं न भीताः भवन्तु। कदाचित्, न्यूनतया वास्तवतः अधिकं भवति! सम्यक् अन्तरं दर्शकस्य नेत्रं डिजाइनस्य पारं नेतुं शक्नोति, प्रवाहं, बलं च ददाति । वस्तुतः, बहवः शीर्ष-स्तरीयाः डिजाइनरः दर्शकस्य ध्यानस्य मार्गदर्शनार्थं अन्तरालस्य उपरि अवलम्बन्ते । जापानी कढ़ाई का शास्त्रीय उदाहरण लगाएं; ते प्रायः प्रत्येकं पंखुलस्य प्रति ध्यानं आकर्षयितुं पुष्पतत्त्वानां मध्ये नकारात्मकं स्थानस्य उपयोगं कुर्वन्ति, येन डिजाइनः अधिकं परिष्कृतः भवति ।

परन्तु अत्र प्रो-टिप् अस्ति: एते अन्तरालाः यादृच्छिकाः न भवेयुः! तान् रणनीतिकरूपेण स्थापयन्तु येन दर्शकस्य नेत्रं डिजाइनद्वारा प्राकृतिकमार्गस्य अनुसरणं करोति। इदं जटिल-पुष्प-खण्डे एतत् प्रयतस्व, प्रत्येकं तत्त्वं अधिकं *इण्टेन्शनल्* तथा विशिष्टं अनुभवितुं पत्रं वा पंथीं वा मध्ये इच्छित-अन्तरालं त्यक्त्वा।

लेयरिंग के साथ प्रयोग .

स्तरीकरणं नकारात्मकस्थानस्य अन्वेषणस्य साहसिकमार्गः अस्ति । एकस्य अन्यस्य उपरि सिलाईयाः बहुस्तरं योजयित्वा सकारात्मक-नकारात्मक-अन्तरिक्षयोः मध्ये अन्तरक्रिया निर्मीयते, येन डिजाइनः *गतिशीलः* बहुआयामी च भवति यथा, भवान् एकेन वर्णेन सह आधारस्तरं सिवतुं शक्नोति, ततः उपरि अन्यं सूत्रस्य वर्णं स्तरयतु, आधारस्तरस्य केचन क्षेत्राणि उजागरं त्यजति । एतेन एकं प्रभावं सृज्यते यत्र नकारात्मकं स्थानं डिजाइनस्य *focal point* भवति, दर्शकस्य नेत्रं महत्त्वपूर्णविशेषतासु आकर्षयति ।

उन्नतकढ़ाईयन्त्राणि एतां प्रक्रियां किञ्चित्पर्यन्तं स्वचालितं अपि कर्तुं शक्नुवन्ति । बहु-शिरः-यन्त्रेण सह, भवान् बृहत्तर-डिजाइन-मध्ये भिन्न-भिन्न-सिलाई-धाग-वर्णान् स्तरयितुं शक्नोति, यत् नकारात्मक-स्थानानि बहिः उत्तिष्ठन्ति तथा च कशीदाकारः व्यावसायिकरूपेण पालिशितः दृश्यते

कपड़ा बनावट का उपयोग करें

यदा भवन्तः सिञ्चन्ति तदा मा विस्मरन्तु यत् भवतः नकारात्मके स्थाने वस्त्रं स्वयं महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति। बनावटयुक्तानि वस्त्राणि---सनी, डेनिम, अथवा मखमलम्-यथा-सिलिततत्त्वानां सहायं कर्तुं शक्नुवन्ति। वस्त्रस्य बनावटः भवता पृष्ठतः त्यक्ताः अन्तरालः पूरयिष्यति तथा च गभीरतायाः अतिरिक्तं स्तरं निर्मास्यति, नकारात्मकस्थानस्य प्रभावं वर्धयति। एतत् न केवलं सूत्राणां विषये एव; भवता कार्यं कर्तुं भवता चयनितस्य सामग्रीयाः विषयः अस्ति। एकं बनावटयुक्तं वस्त्रं भवतः डिजाइनस्य कथाकथनस्य भागः भवितुम् अर्हति।

यथा, वनस्पति-प्रतिमानस्य सुकुमार-सूत्र-कार्यस्य सह सूक्ष्म-साइन-युग्मेन युग्मनेन वस्त्रस्य बनावटं कशीदाकार-तत्त्वैः सह अन्तरक्रियां कर्तुं शक्नोति, येन डिजाइनं *Luxury* तथा परिष्कारयोः वायुः भवति ।.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . इदमेव विवरणं यत् वास्तवतः कशीदाकारं 'pop' करोति तथा च स्वव्यावसायिकस्पर्शं दर्शयतु!

प्रो टिप्: ज्ञातव्यं यत् कदा स्थगितव्यम् .

अत्र नकारात्मक-अन्तरिक्षस्य सह सर्वाधिकं आव्हानं वर्तते: कदा स्थगितुं शक्यते इति ज्ञात्वा। अधिकं सर्वदा अधिकं न भवति। बहुभिः तत्त्वैः स्वस्य डिजाइनस्य अति-पूरणं कृत्वा नकारात्मक-अन्तरिक्षस्य सूक्ष्म-सौन्दर्यस्य उपरि शक्तिं दातुं शक्यते । तस्य स्थाने 'less अधिकः इति अवधारणाम् आलिंगयतु नकारात्मकस्य स्थानस्य वास्तविकं जादू तदा भवति यदा भवान् स्वस्य डिजाइन-कक्षं *brathe* प्रति ददाति तथा च दर्शकस्य नेत्रं स्वाभाविकतया तस्य पारं प्रवाहयतु।

किमपि विशेषज्ञस्तरीयं कशीदाकारकार्यं अवलोकयन्तु, तदा भवन्तः अवलोकयिष्यन्ति यत् ते निरोधस्य शक्तिं अवगच्छन्ति। तत् शून्यस्थानं सम्यक् स्थानेषु त्यजन्तु, भवतः डिजाइनस्य प्रभावः भविष्यति ।

अतः, भवान् अनुभवी व्यावसायिकः अस्ति वा केवलं आरभते, नकारात्मकं स्थानं निपुणतां प्राप्तुं भवतः कढ़ाई-प्रकल्पानां कृते एकः क्रीडा-परिवर्तकः अस्ति। प्रयोगं आरभ्य, सीमां धक्कायन्तु, तथा च भवतः डिजाइनं सद्तः जबड़ा-निपातनपूर्वकं भव्यरूपेण गच्छतु इति पश्यन्तु!